Mağusa Suriçinin Korunmasıyla Özdeşleşen İsim: Teophilus Mogabgab (1)
O hayatını Mağusa'yı korumaya adamasına ve bu konudaki derin bilgisini başkalarıyla paylaşmasına rağmen, kariyerinde engellendiğini ve hak ettiği takdiri göremediğini hissetti. Gerçekte, eski şehrin bugün tarihi değerinin büyük bir kısmını koruması, Theophilus Mogabgab'ın hayatı boyunca yaptığı çalışmalarla gerçekleşmiştir.
Mağusa’nın korunması süresince suriçinde yaşayan Kıbrıslı Türkler’in kentin tarihi dokusuna yönelik zarar vermelerini engellemek için koyduğu kısıtlamalar ve Osmanlı Döneminde başlayan gecekondulaşmayı ortadan kaldırma çabaları kendine kentte düşmanlar da yaratmıştır.
Peki ama kimdi bu Teophilus Mogabgab?
Teophilus Mogabgab Kıbrıs'ta doğmuş, Kıbrıs dışına eğitimi dışındsa pek çıkmamıştı. Büyük ölçüde kendi kendini yetiştirmişti. İngilizceyi akıcı bir şekilde konuşabiliyordu, diğer dilleri okuyordu. Memuriyetinin ilk yıllarında Demiryolu Departmanında ve sonrasında Tapu ve Kadastro’da çalışan teknik ressamdı.
Mogabgab, Suriye kökenli babası Dr. Amin Halil Mogabgab, ve bir İngiliz olan annesi Anne'nin evliliğinden olup Kıbrıs'ta doğan dokuz çocuktan hayatta kalan beş kişiden en büyüğüydü. 1886 Mağusa doğumludur.
Theophilus Mogabgab Mağusa’daki ilkokuldan sonra orta öğrenimi için Beyrut'a gönderildi ve oradaki misyon okullarından birine yabancı öğrenci olarak devam etti. Daha sonra Beyrut'taki Protestan Koleji'nde haritacılık/mühendislik eğitimi aldı. Mogabgab'a genellikle mimar denir, ancak 'teknik ressam' daha doğru tanımlama olacaktır.
1900’lu yılların başında Beyrut'taki eğitiminden döndü ve kendini Mağusa limanında çok ileri düzeyde kapsamlı geliştirme çalışmaları içinde buldu. O yıllarda farklı İngiliz müteahhitler tarafından yönetilen iki ayrı proje vardı: Yeni bir limanın inşası ve limanı Lefkoşa'ya bağlayacak bir demiryolu hattının inşası.
Liman için çalışmalar ilk olarak Kasım 1903'te başladı. Liman müteahhidi, çalışma sahasını tarihi çevre duvarının içine kurdu ve liman alanına erişim sağlamak için burada üç kemerli açıklık açtı. Ayrıca, şehrin kuzeyindeki yakındaki taş ocaklarından bir demiryolu hattı üzerinden avluya taş getirmek için İç Kale ile Signoria Tabyası (Mağusa Türk Gücü sahasının olduğu bölge) arasındaki duvarda dördüncü, geçici bir gedik açtı. Bunu kısa süre sonra limana hizmet veren demiryolunun inşası izledi ve hat Lefkoşa'ya resmi olarak 21 Ekim 1905'te açıldı.
Mogabgab, yeni eğitim almış genç bir kadastrocu olarak ilk işine Demiryolu Departmanında teknik ressam olarak başladı ve işe başlama tarihi 15 Ağustos 1906 yılıdır. Surlara verilen bu zarara Mogabgab çok üzülmüştü.
1912'de Tapu Kadastro Memuru olarak Tapu ve Kadastro Departmanına transfer oldu. Bu arada, yetenekli bir ressam olarak kendisini yakından takip eden Yüksek Komiser'in Özel Sekreteri Harry Lukach'ın (Luke) dikkatini çekmişti
1935 Mağusa eski Eserler Dairesi’nin başına getirilmesiyle beraber burada 20 yıldan fazla aralıksız görev yaptı. Mağusa suriçini koruma serüveni bu tarihten sonra başladı.
Gelecek hafta Teophilus Mogabgab ile Mağusa Eski Eserler Dairesi’nde uzun yıllar beraber çalışmış Ali Eşrefoğlu ile hayattayken yaptığımız söyleşiden bahsedeceğiz. Mogabgab’ı Mağusa’da efsanevi bir Eski Eserler Dairesi müdürü yapan kişiliğini daha yakından tanıyacağız.
