Berlin, yaşamın tüm renklerini ve renksizliğini görmüş, neşe ve acıyı deneyimlemiş, dramatik değişimlerle dolu bir kenttir. İmparatorluğun yükselişini ve düşüşünü yaşamış, trajik dönemler geçirmiş, bölünmüş, birleşmiş bir kenttir. En önemlisi geçmişinin en trajik dönemi ile yüzleşmiştir. Berlin, dramatik ve çalkantılı tarihini ikonik simgeler ve çağdaş sanatsal sunumlarla anlatan, bir açık hava müzesi, sanat sahnesidir. Geçmişle yüzleşme, kendini temize çekme; tarihi tekrar tekrar öğretme üzerine bugün kentsel ve kültürel yaşamla yeniden inşa edilmiştir
Bir sanat kenti olarak Berlin, sahnesinde birçok olayı gördü; ancak bugün iki ana olguyu kırılma noktası olarak kabul ederek kent şekillenmektedir. Yahudilere ve diğer azınlıklara karşı yapılan Trajedi ve Yıkılan Duvar. Bu iki olayın farklı temalardaki hikayeleri, kentin tümüne yayılmıştır. Berlinliler ve ziyaretçiler, kentin sokaklarında geçmişle sürekli yüz yüzedir.
Dünya Trajedisi-Özür Dileme
Berlin'de, 2 büyük dünya savaşı sürecinde gerçekleşen dehşetler hakkındaki bilgilerin ağırlığı, her adımda omuzlarımıza yüklenmektedir. Ve şehir, sürekli neler yaşandığını hayal etmemizi istemekte, başımızı çevirmek ve onları yok saymak yerine…
Berlin’de, meydana gelen trajediyle yüzleşmeyi amaçlayan birçok proje vardır. Bazıları net tarihsel bilgiler sunarken diğerleri daha belirsiz bir hüzün ve kayıp duygusunu anlatmaya çalışıyor. Ama hepsi de bize düşünme alanları oluşturuyor. Evlerin önündeki parke taşlarına kazınmış toplama kamplarına gönderilen insanların isimlerinden, müzelere, anıtlardan, birçok tekil sunumlara kadar… Aslında tüm sunumlarda amaç, yapılanların ne anlama geldiğini derin bir şekilde anlatmak ve hep hatırlatmaktır. Aslında yapılmak istenenin amacını Holokost'u yaşamış yazar Elie Wiesel, Nobel Barış Ödülünü alırken çok net özetlemişti: "Eğer unutursak biz de suçlu oluruz, suç ortakları oluruz!"
Berlin Duvarı: Bölünmenin Yıkıcı Etkileri ve Birleşmenin Yeniden Doğuşu
II. Dünya Savaşı, her yönüyle Berlin üzerinde derin bir etki yarattı. Şehir, savaş sırasında ciddi hasar gördü. Sonrasında ise Amerikan, İngiliz, Fransız ve Sovyet işgal bölgelerine bölünmesi ile de iyileşmesi daha karmaşık hale geldi. Dünya Savaşının bitmesine rağmen Berlin başka bir savaşın ortasında buldu kendini. Soğuk Savaşın… Hem de ortasından ikiye bölünerek. Doğu ve Batı Berlin olarak…
Yaklaşık 40 yıl süren bu bölünmenin ardından 9 Kasım 1989, Berlin Duvarı'nın yıkılması… Bu olay Soğuk Savaş'ın sembolik olarak sona ermesini ifade etmekte de idi.
Bugün tek bir kimlik kazandırmak için birleşme ve yaratıcılık duygusu ile kucaklanmış Berlin’de, Duvar her yerde hissettirilmektedir. Fiziki olarak izleri, kent bütününde farklı farklı yerlerde sergilenmekle birlikte onun toplum üzerinde yarattığı etkiler de farklı sunumlarla aktarılmaktadır. II. Dünya Savaşı'nın ve sonrasındaki bölünmenin / birleşmenin anlatımlarıyla... Ayrıca kentteki bölünme dönemi, öncesi ve sonrası; sosyal, ideolojik ve fiziksel olarak yarattığı etkilerle… Bölünme ile birbirinden koparılan aileleri, kırılan hayalleri ve beton bir duvarın arkasına hapsedilen umut ve umutsuzlukla kentte yaşanan uzun dönemi… Ancak şöyle bir dipnot düşmekte yarar vardır. Tüm bu anlatımlarda Batı ve Doğu arasındaki duygular eşit şekilde aktarılmamıştır. Doğu Almanya’nın bu süreçteki acı dışındaki yaşamı hep bir eksiklik olarak kalmıştır.
Sonuç olarak Berlin, tarihin her döneminde olduğu gibi bugün de sanatı odağına yerleştirmiştir. Bu odak üzerinden iki aks oluşturmuştur. Yahudilere ve diğerlerine yapılan trajedi ile Yüzleşme ve Duvar… Kentin her köşesinde, yaratıcı sunumları güçlü araçlar olarak kullanarak, karmaşık geçmişinin etkileyici kalıntıları üzerinden, bizi sürekli düşünmeye davet etmektedir. Berlin'de olmak, aynı anda farklı farklı görüntülerle başa çıkmak anlamına da gelmektedir. Burada yine sanatın yaratıcı gücü devreye girmekte ve aynı anda umut ve acı gibi çelişkiler duyguları yaşatmaktadır.
Kaynaklar:
https://panoramajournal.org/issues/issue-5-lost/lost-a-walk-among-signs-berlins-places-of-remembrance/
https://suitcaseinspain.com/berlin-unveiled-a-mindful-metamorphosis-through-time-and-culture
https://manifold.press/berlin-notlari-3
https://www.arkitera.com/gorus/gecmisin-hayaletlerinin-pesinde-berlin-tempelhof-havalimani/
