FHXB Müzesi: Kreuzberg'in Göçle Şekillenen Tarihi ve Toplumsal Hafızası
Nasıl ki her kentin bir hikayesi varsa, her bölgesinin de ayrı bir ruhu ve hikayesi vardır. Bu anlamda, kentler kent müzelerinin yanı sıra bölge/semt/mahalle müzelerinin açılmasına da imkan tanımaktadır.
Kreuzberg’in canlılığı ve karmaşıklığı, sadece sokaklarındaki binaların ve grafitilerin ötesinde, derin bir tarihi mirasa sahip olduğunu gösteriyor. Kreuzberg'in tarihi, göç ve değişim gibi iki ana unsurun oluşturduğu kolektif bir hafızadır.
Duvarı'nın Gölgesindeki Kreuzberg…
1961 yılında Berlin Duvarı'nın inşasıyla birlikte, Kreuzberg de ayrılmış bir şehrin parçası haline geldi. Duvarın batısında yer alan bu bölge, Doğu Berlin'in sınırına yakın olması nedeniyle tercih edilmeyen bir yer durumundaydı. Almanya ve Türkiye arasındaki iş gücü anlaşmasıyla başlayan göç dalgası, yaşamak için tercih edilmeyen Kreuzberg'i Türk göçmenlerin yoğun olarak yaşadığı bir bölge haline getirdi. Kreuzberg, Türk Mahallesi veya Küçük İstanbul olarak da bilinir hale geldi.
Kreuzberg'in tarihi, göçmenlerin yaşamlarıyla oluşan kolektif bir hafızaya sahipti. Ancak bu hafıza, Berlin Duvarı'nın yıkılmasının ardından bölgenin değer kazanması ve yaşanan değişimlerle derinden etkilendi.
FHXB Müzesi: Kreuzberg'in Hareketli Hafızası
FHXB Müzesi, Kreuzberg’in zengin tarihi mirasını gelecek kuşaklara aktarmak için önemli bir rol üstleniyor. Müze, sergi ve etkinlik programları, koleksiyon, arşiv ve sürekli gerçekleştirdiği toplantılarla bölgenin hareketli hafızası olarak kendini tanımlamaktadır. Müzenin çalışma temaları ise sosyal aktiviteler, kentsel gelişim/değişim, sanayi ve göç tarihi üzerine odaklanmaktadır. Çalışmalarının bir amacı, daha önce yeterince temsil edilmemiş konuların ve bakış açılarının ele alınmasıdır. Bu doğrultuda müze, marjinalleştirilmiş hareketlere odaklanmayı ve ayrımcılık deneyimi yaşamış insanların deneyimlerini görünür kılmayı da amaçlamaktadır.
“Ben değil, biziz” diyor Kreuzberg’liler. “Biz göçmenleriz... İşçi aileleriyiz. Protestanlarız.” Müze bu hikayeyi anlatıyor. Eski Kreuzberg mahallesindeki protesto hareketlerinden kentsel yeniden yapılanmaya kadar geniş bir hikaye…
Bölge ile ilgili ortaya atılan anahtar kelimeler: enkaz, göç, yeniden inşa, eski binaların yıkımı, ev işgalleri, kentsel yenileme, soylulaştırma, yeni protesto biçimleri…
Peki, Kreuzberg'de şu anda her şey yolunda mı? Cevap, bakış açısına bağlı olarak değişmektedir. Kentsel gelişim/değişim politikalarının sonuçlarında kazananlar ve kaybedenler var. Turist akınları, etkinlik kültüründe değişim ve tabii ki memnuniyetin yanında öfke söz konusu. Müze, işte bu karşıt duyguları yansıtmaktadır.
FHXB Müzesi'nin koleksiyonunda, Kreuzberg'in tarihini yansıtan fotoğraflar, kartpostallar ve diğer görseller bulunuyor. Ayrıca, gündelik yaşamda kullanılmış eski objeler ve tematik sergiler, semtin tarihini derinlemesine incelemek isteyenler için birer kaynak niteliğinde. Tüm bunlar dijital sistemlerle zenginleştiriliyor.
Tarihsel eleştiri yapısı yanında müze, bölgedeki güncel sosyal ve siyasi gelişmelere de katılmakta ve katılımcı projeler geliştirmeye odaklanmaktadır.
Anılar ve Anlatımlarla Kreuzberg Tarihi
Katılımcı bir yaklaşımla gerçekleşen "Ortsgespräche" sergisi üç başlığa ayrılmıştır: Yerel Tarihler – Uzak Konuşmalar – Yerel Sohbetler. Bu sunumda bölgedeki çeşitli mekanlar, sakinlerinin ve yeni Berlinlilerin kişisel hikayeleri/hatıraları aracılığı ile bölgenin belleğinde canlı tutuluyor. "Yerel Tarihler" şehrin tarihinin aynı zamanda göç tarihi olduğunu göstermekte ve göçün şehir için önemini görünür kılmaktadır. "Uzak Konuşmalar" bölümünde, yeni Berlinlilerin şehre dair kişisel bakış açıları sunulmaktadır. "Yerel Sohbetler" bölümünde ise Kreuzberg’liler, anılarla bağlı oldukları, özel bir şey yaşadıkları mekanlara ziyaretçileri, kişisel rotalarla götürmektedir. Müzede on tematik yürüyüşten birini takip edebilir, bireysel turlara katılabilir veya doğrudan bir yerel sohbet içine girebilirsiniz.
Müzedeki Diğer Sunumlar
Ayrıca, farklı ülkelerden film ve performans sanatçılarıyla birlikte gerçekleştirilen hafıza, protesto, katılım, kaçış, şüphe ve varış üzerine video kolajları da Kreuzberg’in ruhunun anlaşılmasına katkıda bulunuyor.
Matbaa Sergisi bölümünde ise eski yayıncılık ve matbaacılığa ait örnekler sergilenmektedir. 1928 tarihli matbaa makinesi, semtin sanayi geçmişine de ışık tutmaktadır. Burada çocuklar, gençler ve yetişkinler için baskı ve ciltleme atölyeleri de düzenlenmektedir.
Kreuzberg'de Göçmen Anıtları
FHXB Müzesi'nin yanı sıra, Kreuzberg’de şu anda göçmenlerin anısını yaşatmak için iki ayrı anıtın inşasının planlandığı söylenmektedir. Anıtların amacı ise şöyle vurgulanmaktadır: İlk anıt, Türk göçmenlerine adanacaK ve Türk Mahallesi'nin bölgedeki önemini vurgulayacaktır. Diğer anıt ise farklı göçmen gruplarına ve çeşitli kültürel kökenlere sahip sakinlere ithaf edilecek ve bölgedeki çok kültürlü yapıyı yansıtacaktır. Farklı kültürlerin bir arada yaşamasının bölgeye kattığı zenginliği ön plana çıkaracaktır.
Her iki anıt da Kreuzberg sokaklarında göçmenlerin izini sürmek isteyenler için önemli bir durak olacak ve göçmenlerin tarihindeki yerini kutlayacaktır. En önemlisi, bu anıtlar, Kreuzberg'in göçmen kökenli sakinlerine olan saygıya ve bölgenin tarihi belleğine katkıda bulunacaktır.
Son Söz
Kreuzberg'in tarihi, göç, değişim ve bellek kesişiminde derinlikli bir öykü sunar. FHXB Müzesi ve planlanan göçmen anıtları gibi girişimler, bölgenin göçler üzerinde gelişmiş tarihini koruma ve gelecek kuşaklara aktarma misyonunu taşımaktadır.
Kaynaklar:
https://t24.com.tr/haber/berlin-ilk-kusak-gocmenler-icin-iki-anit-planliyor,1164448
https://birartibir.org/isciler-cagrildi-insanlar-geldi/
https://www.museumsportal-berlin.de/en/museums/bezirksmuseum-friedrichshain-kreuzberg/
